Ẩn dụ và Hoán dụ là hai biện pháp tu từ khiến các con rất dễ nhầm lẫn khi làm bài tập phần Đọc – Hiểu, đồng thời đây cũng là nội dung quan trọng của chương trình Ngữ văn lớp 9. Vì vậy, các con rất lúng túng và lo lắng khi đối diện với dạng bài tập này. Tuy nhiên, hôm nay, VietElite sẽ giúp con phân biệt ẩn dụ và hoán dụ – hai biện pháp này vô cùng dễ dàng.
1. Ẩn dụ
– Thực chất ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình,gợi cảm cho sự diễn đạt.
– Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp:
+ Ẩn dụ hình thức – tương đồng về hình thức. Ví dụ:
“Về thăm quê Bác làng Sen
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”
Về hình thức, lửa hồng tương đồng với màu đỏ của bông hoa râm bụt.
+ Ẩn dụ cách thức – tương đồng về cách thức. Ví dụ:
“Ăn quà nhớ kẻ trồng cây” (Tục ngữ)
Ăn quá tương đồng về cách thức với hưởng thành quả lao động; trồng cây tương đồng về cách thức với công lao khó nhọc tạo ra thành quả.
+ Ẩn dụ phẩm chất – tương đồng về phẩm chất. Ví dụ:
“Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
(Minh Huệ)
Người Cha ở đây là ẩn dụ cho hình ảnh Bác Hồ, Bác chăm lo cho từng bữa ăn giấc ngủ của các chiến sĩ như người cha chăm sóc những đứa con thân yêu
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác – chuyển từ cảm giác này sang cảm giác khác, cảm nhận bằng giác quan khác. Ví dụ:
“Giọng nói của chị ấy rất ngọt ngào”
Ngọt ngào là sự cảm nhận của vị giác. Dùng “giọng nói ngọt ngào” là án dụ chuyển đối cám giác – từ thính giác sang vị giác.
2. Hoán dụ
– Thực chất hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên của một sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm trong diễn đạt.
– Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp
+ Lấy một bộ phận để chỉ toàn thể. Ví dụ:
“Một trái tim lớn lao đã giã từ cuộc đời
Một khóc óc lớn đã ngừng sống.”
(Xuân Diệu)
“Một trái tim”, “Một khối óc” là hình ảnh hoán dụ để chỉ cả “con người”, đó chính là Bác Hồ – vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam.
+ Lấy vật chứa đựng chỉ vật bị chứa đựng. Ví dụ:
“Vì sao trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh”
Trái đất – hoán dụ cho hình ảnh nhân loại
+ Lấy dấu hiệu của sự vật để chỉ sự vật. Ví dụ:
“Sen tàn, cúc lại nở hoa
Sầu dài ngày ngắn, đông đà sang xuân”
(Nguyễn Du)
câu thơ đã sử dụng các hình ảnh hoán dụ: Sen – mùa hạ, Cúc – mùa thu.
+ Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng. Ví dụ:
“Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”
Một cây là hóa dụ cho sự đơn lẻ, số ít; ba cây – số lượng nhiều, nói đến sự đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh.
3. So sánh ẩn dụ và hoán dụ
a. Giống nhau
– Bản chất cùng là sự chuyển đổi tên gọi: gọi sự vật hiện tượng bằng một tên gọi khác.
– Cùng dựa trên quy luật liên tưởng.
– Tác dụng của ẩn dụ và hoán dụ : Làm tăng sức gợi hình gợi cảm cho lời văn, biểu đạt cảm xúc
b. Khác nhau
Cơ sở liên tưởng khác nhau:
– Ẩn dụ dựa vào sự liên tưởng tương đồng, dù hai sự vật đó không liên quan đến nhau nhưng giữa A và B có điểm gì đó giống nhau, nên người ta dùng A để thay cho tên gọi B. Do đó, trong trường hợp này sự vật chuyển đổi tên gọi và sự vật được chuyển đổi tên gọi thường khác phạm trù hoàn toàn.
Ví dụ :
“Thuyền về có nhớ bến chăng?”
Như vậy, thuyền và bến trên thực tế không liên quan đến con người, nhưng dựa vào đặc tính giống nhau ta thấy được hình ảnh ẩn dụ.
thuyền – người con trai (người đang xuôi ngược, đi lại – di động)
bến – người con gái (kẻ đang đứng đó, ở lại – cố định)
– Hoán dụ dựa vào sự liên tưởng tương cận ( gẫn gũi ) giữa các đối tượng, tức là hình ảnh A và B có liên quan đến nhau. Mối quan hệ giữa tên mới (A) và tên cũ (B) là mối quan hệ gần kề
Ví dụ :
“Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay”
Áo chàm là chiếc áo của người dân vùng Việt Bắc thường mặc hàng ngày, vì vậy khiến ta liên tưởng đến đồng bào sinh sống ở Việt Bắc.
Qua những chia sẻ của VietElite ở trên, hi vọng các con sẽ thành thạo trong việc phân biệt ẩn dụ và hoán dụ. Để học thêm nhiều kiến thức, tránh nhầm lẫn trong bộ môn Ngữ văn, quý phụ huynh và các con hãy nhanh tay đăng kí lớp Ngữ văn V9.2 nhé!
Link đăng ký: https://vietelite.edu.vn/tuyen-sinh
